کد مطلب:214954 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:239
تفاوت آری، تبعیض هرگز
تبعیض و تفاوت دو واژه نزدیك، ولی متفاوت است. تبعیض بدین معناست كه در میان افراد همپایه و همسان بی دلیل فرد یا افرادی را برتر به شمار آوریم؛ ولی تفاوت عبارت است از برتری شایستگان. در سیره تربیتی امام كاظم (ع) تبعیض ممنوع و تفاوت مجاز شمرده شده است. تبعیض میان فرزندان بذر كینه و اختلاف و بدبینی به والدین را در دل كودكان می پراكند. امام كاظم (ع) از پدرانش چنین نقل می كند: مردی یكی از دو فرزندش بوسید و دیگری را رها كرد. رسول خدا(ص) [با ناراحتی] فرمود: چرا بین آن ها به مساوات رفتار نمی كنی؟ [1] .
تفاوت اگر بجا و منطقی باشد، موجب پیشرفت فرزندان می شود؛ زیرا حس رقابت سالم را در آنها تقویت می كند. امام كاظم (ع) در مواردی میان فرزندانش تفاوت قایل می شد. رفاعه از حضرت موسی بن جعفر(ع) پرسید: ای فرزند رسول الله، مردی چند پسر دارد؛ آیا برتر شمردن یكی بر دیگران، درست است؟
امام (ع) پاسخ داد: نعم، لا بأس؛ قد كان ابی (ع) یفضلنی علی عبدالله؛ بلی، مانعی ندارد؛ زیرا پدرم [حضرت صادق(ع)] مرا بر عبدالله، برادر بزرگترم ترجیح می داد. [2] .
حضرت رضا (ع) نیز فرمود: پدر بزرگوارم اسماعیل را، با آنكه از عباس كوچكتر بود، در تولیت صدقه اموال بر عباس مقدم داشت. [3] .
شیخ مفید می نویسد: «احمد بن موسی شخصی بخشنده، بزرگوار و با ورع بود، امام كاظم (ع) او را دوست می داشت، بر دیگران مقدم می شمرد و مزرعه خود را به او بخشید.» [4] .
تفاوت نهادن میان فرزندان امری بسیار ظریف و حساس است و نیاز به كمال دقت و ظرافت دارد؛ زیرا ممكن است فرزندان آن را تبعیض پندارند. پس والدین باید:
1- هنگام تفاوت نهادن میان فرزندان، به گونه ای رفتار كنند كه كسی آن را تبعیض به شمار نیاورد؛
2- دقت كنند كه سبب برتری فرزندی كه برتر می شمارند، كاملا آشكار باشد؛
3- در صورت امكان، امتیاز فرزند برتر را، با عباراتی سازنده، بیان كنند.
امام هفتم (ع) در مواردی حضرت رضا (ع) را بر دیگران ترجیح می داد، او را الگوی دیگر فرزندان معرفی می كرد و وجه برتری اش را آشكار می ساخت.
اسحاق بن موسی (ع) می گوید: امام كاظم (ع) به فرزندانش می فرمود:
برادرتان علی (ع) دانشمند آل محمد (ص) است، درباره دینتان از او بپرسید و آنچه بیان می كند، به خاطر بسپارید. همانا ابوجعفر (ع) به من فرمود:
دانشمند آل محمد در شمار فرزندان تو خواهد بود. كاش وی را درك می كردم.
بی تردید او همنام امیرمؤمنان [علی] است. [5] .
تفاوت اگر بجا و منطقی باشد، موجب پیشرفت فرزندان می شود؛ زیرا حس رقابت سالم را در آنها تقویت می كند. امام كاظم (ع) در مواردی میان فرزندانش تفاوت قایل می شد. رفاعه از حضرت موسی بن جعفر(ع) پرسید: ای فرزند رسول الله، مردی چند پسر دارد؛ آیا برتر شمردن یكی بر دیگران، درست است؟
امام (ع) پاسخ داد: نعم، لا بأس؛ قد كان ابی (ع) یفضلنی علی عبدالله؛ بلی، مانعی ندارد؛ زیرا پدرم [حضرت صادق(ع)] مرا بر عبدالله، برادر بزرگترم ترجیح می داد. [2] .
حضرت رضا (ع) نیز فرمود: پدر بزرگوارم اسماعیل را، با آنكه از عباس كوچكتر بود، در تولیت صدقه اموال بر عباس مقدم داشت. [3] .
شیخ مفید می نویسد: «احمد بن موسی شخصی بخشنده، بزرگوار و با ورع بود، امام كاظم (ع) او را دوست می داشت، بر دیگران مقدم می شمرد و مزرعه خود را به او بخشید.» [4] .
تفاوت نهادن میان فرزندان امری بسیار ظریف و حساس است و نیاز به كمال دقت و ظرافت دارد؛ زیرا ممكن است فرزندان آن را تبعیض پندارند. پس والدین باید:
1- هنگام تفاوت نهادن میان فرزندان، به گونه ای رفتار كنند كه كسی آن را تبعیض به شمار نیاورد؛
2- دقت كنند كه سبب برتری فرزندی كه برتر می شمارند، كاملا آشكار باشد؛
3- در صورت امكان، امتیاز فرزند برتر را، با عباراتی سازنده، بیان كنند.
امام هفتم (ع) در مواردی حضرت رضا (ع) را بر دیگران ترجیح می داد، او را الگوی دیگر فرزندان معرفی می كرد و وجه برتری اش را آشكار می ساخت.
اسحاق بن موسی (ع) می گوید: امام كاظم (ع) به فرزندانش می فرمود:
برادرتان علی (ع) دانشمند آل محمد (ص) است، درباره دینتان از او بپرسید و آنچه بیان می كند، به خاطر بسپارید. همانا ابوجعفر (ع) به من فرمود:
دانشمند آل محمد در شمار فرزندان تو خواهد بود. كاش وی را درك می كردم.
بی تردید او همنام امیرمؤمنان [علی] است. [5] .
[1] همان، ج 3، ص 7.
[2] عيون اخبار الرضا (ع)، ص 27.
[3] الارشاد، ج 2، ص 244.
[4] كشف الغمه، ج 3، ص 107.
[5] الكافي، ج 6، ص 48.